Een schaakopening die al sinds de 15e eeuw bekend is, maar pas halverwege de 19e eeuw serieus werd genomen, is de Scandinavische Verdediging. Het wordt gekenmerkt door een actieve en agressieve speelstijl en brengt de dame vroeg in het spel. Na 1. e5 d4 slaat de witte pion d4 en wordt dan geslagen door de dame. De dame gaat dan naar a5 en beide spelers ontwikkelen hun pionnen regelmatig.
Een vroege ruil van dammes is mogelijk en kan zwart zelfs een voordeel geven. Door de offensieve speelstijl met de dame in de eerste zetten was de Scandinavische Opening echter lange tijd erg impopulair, omdat het risico sterk afweek van de gebruikelijke openingstheorie en de daaruit voortvloeiende aanbevelingen. Deze opvatting is sindsdien veranderd, waardoor de opening nu ook op grootmeesterniveau wordt gespeeld - zij het meer als een soort verrassingsaanval vanwege het lichte nadeel voor zwart.
De Scandinavische Verdediging werd gepopulariseerd door Adolf Anderssen in 1858 in een match tegen Paul Morphy en werd in 1934 door Esteban Canal gekozen als de opening van het Onsterfelijke Peruaanse Spel. Viswanathan Anand koos ook voor de Scandinavische Verdediging toen hij tegen Garri Kasparov speelde in het wereldkampioenschap van 1995, maar verloor de partij.
Sterke Punten van de Scandinavische Verdediging
De toegenomen populariteit van deze opening is te danken aan een aantal voordelen die zwart kunnen helpen om te winnen:
- Actief Spel:
het offeren van de pion van Zwart (1.e4 d5 2.exd5...) opent het spel vroeg en maakt actief spel voor Zwart mogelijk. Zwart kan bijvoorbeeld zijn dame en beide lopers vroeg in het spel brengen. - Asymmetrische Structuren:
De opening leidt tot asymmetrische posities en beïnvloedt sterk de pionnenformaties van beide spelers. Dit opent mogelijkheden voor creativiteit en tactische combinaties die in klassieke openingspatronen niet voorkomen. - Vechtlust:
De Scandinavische Verdediging staat bekend om zijn vechtlust. Zwart valt het centrum vroeg aan en kan bijvoorbeeld proberen het witte paard op c3 te binden met de dame. Dit kan veel dynamische spelposities opleveren waarin beide spelers het initiatief proberen te krijgen. - Verrassingseffect:
De Scandinavische Verdediging is bekend, maar wordt niet zo vaak gespeeld. Dit betekent dat veel tegenstanders er misschien niet zo goed op voorbereid zijn. De tegenstander kan zo op onbekend terrein worden gebracht en uit zijn comfortzone worden gehaald. - Flexibiliteit:
Binnen de Scandinavische Verdediging zijn er veel verschillende variaties en zetvolgordes. Afhankelijk van de speelstijl kan er dus naar verschillende varianten worden gestreefd.
Zwakke Punten van de Scandinavische verdediging
Hoewel de Scandinavische verdediging sterke punten heeft, zijn er ook enkele potentiële zwakke punten:
- Verlies van het Centrum:
De zet 1...d5 stelt wit in staat om direct met zijn pion te slaan. Zwart geeft dus tijdelijk het centrum op, waardoor wit een sterke centrale positie kan innemen en meer controle over het bord kan uitoefenen. - Ontwikkelingsachterstand:
Door het slaan van de pion op d5 door wit verliest zwart tempo bij het heroveren van de pion. Vaak door te slaan en dan terug te trekken met de dame of een dubbele zet met het paard. - Gevoeligheid voor Fouten:
De Scandinavische Verdediging is moeilijk te spelen, vooral voor beginners. Het verwaarloost de ontwikkeling van de schaakstukken en richt zich op agressief spel. Dit vereist echter veel oefening en een goed begrip van de mogelijke spelvormen. - Verhoogd Risico:
In sommige spelvarianten wordt de pion heroverd met de dame en deze wordt dan verder verplaatst naar a5 of d6 vanuit de tegenaanval. Dit creëert een aanvalsoptie met haar voor de witspeler om zich op te concentreren.
Mogelijke Varianten van de Scandinavische verdediging
Door de offensieve speelstijl gaat de Scandinavische Verdediging al vroeg over in verschillende spelvarianten:
Tegenaanval met de Dame en Ontwijking naar a5.
Schaakzetten:
1.e4 d5 2.exd5 ♕xd5 3.♘c3 ♕a5 4.d4 c6 5.♗d2 ♘f6 6.♗d3...
Nadat zwart de pion in het centrum heeft geslagen met de dame, verplaatst hij deze naar d5 om de aanval van het paard te voorkomen en tegelijkertijd de koning vast te pinnen. Wit kan deze penning verzwakken met zijn loper en zelfs de dame bedreigen met een terugtrekking van het paard. De zwarte dame heeft echter veilige schaakvelden, c7 en d8, waar ze zich kan terugtrekken. Als wit daarentegen zou afzien van het terugtrekken van het paard, zou zwart zelfs kunnen counteren met zijn eigen loper op b4. Wat er ook gebeurt, zwart profiteert altijd van een stabiele pionnenstructuur, terwijl de witte pionnen aan de dameszijde worden geblokkeerd door zijn eigen schaakstukken. Deze variant is de belangrijkste variant van de Scandinavische Verdediging en moet eerst worden geanalyseerd en geïnternaliseerd om een gevoel te krijgen voor de opening en de agressieve speelstijl.
Tegenaanval met de Dame en Terugtrekken
Schaakzetten:
1.e4 d5 2.exd5 ♕xd5 3.♘c3 ♕d8 4.d4 ♘f6 5.♘f3...
Als alternatief voor de open positionering van de dame is het ook mogelijk om terug te trekken naar de beginpositie. Deze zet betekent op het eerste gezicht een groot tempoverlies en lijkt ook fundamenteel in strijd met de gangbare schaaktheorie - vooral met de openingsregels. Maar in deze situatie wordt het nadeel voor Zwart verzacht door het feit dat Wit niet langer een opmars met zijn pionnen op het d-dossier kan ondersteunen met een e-pion. Dus als wit wil profiteren van de terugtocht van de zwarte dame en het centrum wil veroveren en veiligstellen, moet hij ook een tempoverlies accepteren. Het spel concentreert zich daarom vanaf dit punt op de ontwikkeling van de schaakstukken. Zwart heeft hier bijvoorbeeld de vaak gespeelde mogelijkheid om een fianchetto op te bouwen aan de koningszijde.
Gubinsky-Melts Variant
Schaakzetten:
1.e4 d5 2.exd5 ♕xd5 3.♘c3 ♕d6 4.d4 ♘f6 5.♘f3...
De Gubsinky-Melts Variatie is een erg populair verloop van de Scandinavische Verdediging. Zwart trekt zijn dame niet terug naar d8, maar stopt voor zijn pionnenketen en houdt deze actief op het schaakbord. Wit zal hier proberen om via zijn paarden een aanval uit te voeren op Zwarts dameszijde en het centrum. Om dit te voorkomen moet zwart het paard met c6 afweren en kan dan bijvoorbeeld op een fianchetto op g7 mikken. Wit zal het centrale paard ondersteunen met zijn lopers op f4 en er zo voor zorgen dat het conflict in het midden van het schaakbord plaatsvindt. Zelfs als de stelling na een paar zetten in evenwicht lijkt, moet zwart oppassen niet achterop te raken met rokeren.
Conclusie
De Scandinavische Verdediging neemt een kleine speciale positie in onder de openingen. Hoewel het kleine zwaktes heeft, wordt het nog steeds af en toe gespeeld op hogere niveaus. Dit maakt het een opening waar elke speler van gehoord zou moeten hebben. Vanwege de risico's moeten beginners echter in eerste instantie afzien van het spelen van de Scandinavische Verdediging. De zetten zijn erg gewaagd en stellen de speler voor grote uitdagingen in het positiespel. Voor gevorderde spelers is het echter heel geschikt en kan het zelfs sterkere tegenstanders van hun stuk brengen.
Ik hoop dat mijn gids je een goede introductie heeft gegeven tot de Scandinavische Verdediging. Als je nog vragen hebt, neem dan gerust contact met me op via mijn contactformulier. En als je geïnteresseerd bent in schaakstukken of schaakborden in toernooivorm, neem dan een kijkje in mijn assortiment.
Ik wens je veel plezier met het spel, veel succes en snelle vooruitgang in je leerproces.
Tot ziens.
Stefan